Το smartphone (έξυπνο κινητό τηλέφωνο) είναι μια ψηφιακή τεχνολογία που έχει εισχωρήσει στην καθημερινότητα του σύγχρονου ανθρώπου, επηρεάζοντας σχεδόν κάθε τομέα της ζωής του και φέρνοντας ριζικές αλλαγές στον τρόπο επικοινωνίας του.
Καθώς το διαδίκτυο εμπλέκεται με κάποιο τρόπο στο σύνολο των δραστηριοτήτων μας, είναι απαραίτητο κάποιος/α να ασχολείται σχεδόν συνέχεια με το smartphone του.
Ωστόσο, το ζήτημα της μόνιμης συνδεσιμότητας, στο οποίο επικεντρώνεται το παρόν άρθρο, δεν αναφέρεται στην εργαλειακή χρήση του smartphone αλλά στις κοινωνικές και συναισθηματικές ανάγκες που επιδιώκουμε αυτό να μας καλύψει.
Τι είναι η μόνιμη συνδεσιμότητα;
Η «μόνιμη συνδεσιμότητα» αποτελεί μια συνέπεια της διαδικτυακής επικοινωνίας, κυρίως μέσω του κινητού τηλεφώνου. Χαρακτηρίζεται από τη συνεχή και αδιάλειπτη πρόσβαση στις ψηφιακές τεχνολογίες και το διαδίκτυο, με το άτομο να βρίσκεται σε μια μόνιμη επικοινωνιακή επαγρύπνηση.
Για πολλούς ανθρώπους, η χρήση του κινητού τους αποτελεί το πρώτο πράγμα που κάνουν μόλις ξυπνήσουν και το τελευταίο πριν κοιμηθούν. Παράλληλα αυτό τους συνοδεύει καθ’ όλη την διάρκεια της ημέρας: ενώ αυτοί βρίσκονται στα μέσα συγκοινωνίας, στο αμάξι, στον εργασιακό τους χώρο, σε έναν ποδοσφαιρικό αγώνα, ακόμη και σε ένα ρομαντικό ραντεβού.
Έτσι, αντί το μέσο να χρησιμοποιείται για ένα συγκεκριμένο σκοπό για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, το άτομο το χρησιμοποιεί παράλληλα με τις καθημερινές του ασχολίες, χωρίς να κάνει κάτι συγκριμένο – επιθυμεί απλώς να είναι «εκεί», μόνο και παράλληλα μαζί με όλους τους υπόλοιπους χρήστες του κυβερνοχώρου.
Τι μας ωθεί στη μόνιμη συνδεσιμότητα;
Σύμφωνα με έρευνες, φαίνεται πως ο βασικότερος λόγος που το άτομο επιλέγει να είναι μόνιμα συνδεδεμένο είναι η ανάγκη του ανήκειν, η ανάγκη ένταξης σε ομάδα.
Οι άνθρωποι επιλέγουν να είναι μόνιμα συνδεδεμένοι γιατί με αυτόν τον τρόπο νιώθουν ότι μειώνεται ο φόβος τους η ομάδα τους να τους απορρίψει ή εξοστρακίσει και να καταλήξουν μόνοι – ένας φόβος βαθιά ριζωμένος στον άνθρωπο και συνδεδεμένος με την επιβίωσή του.
Ωστόσο, η παρατεταμένη χρήση των μέσων επικοινωνίας φαίνεται ότι οδηγεί στο εξής οξύμωρο: οι τεχνολογίες που έχουν ως στόχο τη «σύνδεσή» μας με τους άλλους ανθρώπους, μας κάνουν να αισθανόμαστε περισσότερο μόνοι.
Η ψυχολογική διάσταση της μόνιμης συνδεσιμότητας
Απόρροια όλων των παραπάνω φαίνεται να είναι η ανάδειξη σύγχρονων φαινομένων που φαίνεται να απασχολούν ολοένα και περισσότερο το δημόσιο διάλογο, καθώς γίνεται αισθητή η επιρροή τους στην καθημερινότητα και τις διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων.
Μεταξύ άλλων, αξίζει να γίνει αναφορά στο φοβικό συναίσθημα απουσίας του κινητού τηλεφώνου ή Νomophobia σύμφωνα με τον αγγλικό όρο, το οποίο σχετίζεται με αίσθηση άγχους και έντονης δυσφορίας σε περίπτωση που δεν καθίσταται δυνατή η πρόσβαση του ατόμου στο προσωπικό του τηλέφωνο.
Κάτω από τον συγκεκριμένο όρο, δύναται να συμπεριληφθούν ακόμη, τα φαινόμενα FoMO και Phubbing, που αντίστοιχα καταδεικνύουν την δυσκολία που τείνουν να έχουν οι άνθρωποι να αποχωριστούν τη συσκευή τους και να αποσυνδεθούν από τη ψηφιακή τους κοινότητα.
Πιο συγκεκριμένα, το FοMO (φαινόμενο του φόβου απουσίας από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης) αναφέρεται στην αντίληψη των χρηστών social media (μέσων κοινωνικής δικτύωσης) ότι άλλοι άνθρωποι αποκτούν θετικές εμπειρίες την ώρα που οι ίδιοι απουσιάζουν.
Κατ’ επέκταση το FοMO αναφέρεται στην επιθυμία των χρηστών social media για διαρκή ενημέρωση σε σχέση με τις δραστηριότητες και τα νέα των ψηφιακών άλλων μέσα από την κατ’ εξακολούθηση χρήση των προσωπικών τους προφίλ κοινωνικής δικτύωσης.
Αντίστοιχα, το Phubbing ή Phone Snubbing, αφορά την κατάσταση κατά την οποία ένα άτομο επικεντρώνεται περισσότερο στην ενασχόληση του με το κινητό τηλέφωνο και δεν εστιάζει στους ανθρώπους γύρω του, ακόμα και σε πλαίσια κοινωνικής αλληλεπίδρασης, όπως ένα ραντεβού ή μια έξοδος με φίλους.
Οι προκλήσεις για τον σύγχρονο άνθρωπο
Μέσα από την περιγραφή των εν λόγω φαινομένων, σημειώνεται η σύγχρονη τάση των ανθρώπων, που ορισμένες φορές φαίνεται πως προτιμούν να περνούν τον χρόνο τους και να αφιερώνουν τη προσοχή τους στον εικονικό κόσμο ακόμα και κατά τη διάρκεια δια ζώσης κοινωνικών περιστάσεων.
Πέρα από τις αδιαμφισβήτητες δυνατότητες των ψηφιακών τεχνολογιών για άμεση επικοινωνία και πληροφόρηση, αξίζει λοιπόν να αναλογιστεί κανείς, την επιρροή τους στις διαπροσωπικές μας σχέσεις και την ικανότητά μας να συνδεόμαστε αυθεντικά με τους άλλους.
Φαίνεται δηλαδή να έχει παρουσιαστεί μια νέα πρόκληση της ψηφιακής εποχής, που μας καλεί να ισορροπήσουμε μεταξύ μόνιμης συνδεσιμότητας και αυθεντικής σύνδεσης.
Η αδιάκοπη παρουσία στον ψηφιακό κόσμο και η επιθυμία να είμαστε συνεχώς ενημερωμένοι για τα γεγονότα και τις δραστηριότητες των άλλων, μπορεί να δημιουργήσει ένα πέπλο αποξένωσης ακόμα και στις πιο κοντινές μας σχέσεις.
Η αυθεντική σύνδεση απαιτεί παρουσία, ενσυναίσθηση και αφοσίωση στη στιγμή, στοιχεία τα οποία διακυβεύονται όταν το βλέμμα μας είναι σταθερά καρφωμένο στην οθόνη του κινητού μας.
____
Βιβλιογραφία
Gezgin, D. M., Hamutoglu, N. B., Sezen-Gultekin, G., & Gemikonakli, O. (2018). Relationship between nomophobia and fear of missing out among Turkish university students. Cypriot Journal of Educational Science. 13(4),549–561. https://doi.org/10.18844/cjes.v13i4.3464
Przybylski, A. K., Murayama, K., DeHaan, C. R., & Gladwell, V. (2013). Motivational,emotional, and behavioral correlates of fear of missing out. Computers in Human Behavior, 29(4), 1841–1848. https://doi.org/10.1016/j.chb.2013.02.014
Roberts, J. A., & David, M. E. (2016). My life has become a major distraction from my cellphone: Partner phubbing and relationship satisfaction among romantic partners. Computers in Human Behavior, 54, 134–141. https://doi:10.1016/j.chb.2015.07.058
Vorderer, P., & Kohring, M. (2013). Permanently online: a challenge for media and
communication research. International Journal of Communication, 7, 188-196
Vorderer, P., Krömer, N., & Schneider, F. M. (2016). Permanently online – permanently connected: Explorations into university students’ use of social media and Mobile Smart Devices. Computers in Human Behavior, 63, 694–703. https://doi.org/10.1016/j.chb.2016.05.085
Turkle, S. (2011). Alone together: Why we expect more from technology and less from each other. Basic Books
.svg){kind=logo}
