Social media και ρομαντικές σχέσεις: Η νέα πραγματικότητα

Οι σύγχρονες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις εξελίσσονται ραγδαία, με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην αποκάλυψη προσωπικών πληροφοριών και στην άρση της αυτοαποκάλυψης στις σχέσεις. 

Το Facebook, ένα από τα μεγαλύτερα κοινωνικά δίκτυα, έχει επηρεάσει σημαντικά τις ρομαντικές σχέσεις δημιουργώντας νέες, οι οποίες προωθούν την επικοινωνία και ενοποιούν τις ψηφιακές ζωές. 

Παρά τα πιθανά οφέλη, οι άνθρωποι εξακολουθούν να αγωνίζονται να βρουν τον καλύτερο τρόπο διαχείρισης αυτών των αλλαγών, καθώς συνεχίζουν να περιηγούνται στην πολυπλοκότητα των σύγχρονων κοινωνικών αλληλεπιδράσεων. 

Η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης παρέχει τη δυνατότητα πρόσβασης σε πολλές πληροφορίες, όπως η τρέχουσα σχεσιακή κατάσταση (relationship status), φωτογραφίες, σχολιασμό και επικοινωνία μεταξύ συντρόφων. 

Πώς δημιουργούμε σχέσεις με βάση το σχεσιακό μοντέλο της ψυχολογίας;

Το  σχεσιακό μοντέλο της  ψυχολογίας για τη διαπροσωπική επικοινωνία, το οποίο αναλύει πώς οι σχέσεις κλιμακώνονται, σταθεροποιούνται και φθίνουν με την πάροδο του χρόνου μέσω επικοινωνιακών διαδικασιών καθρεφτίζεται και στον κόσμο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. 

Το μοντέλο αυτό ισχυρίζεται ότι οι σχέσεις αναπτύσσονται μέσα από πέντε στάδια της έναρξης, του πειραματισμού, της εντατικοποίησης, της ενοποίησης και της σύνδεσης.

Τα πέντε αυτά στάδια περιγράφονται ως εξής:

1. Η έναρξη είναι η αρχική συνάντηση μεταξύ δύο ατόμων και περιλαμβάνει τη δημιουργία μιας καλής πρώτης εντύπωσης και επηρεάζεται συνήθως  από κοινωνικές συμβάσεις και νόρμες. 
2. Ο πειραματισμός είναι το στάδιο όπου τα ζευγάρια αναζητούν λεπτομερέστερες πληροφορίες για να διαπιστώσουν αν ένας πιθανός σύντροφος αποτελεί ιδανικό ταίρι. Αυτό το στάδιο επιτυγχάνεται μέσω άμεσων ή έμμεσων ερωτήσεων, κοινών ενδιαφερόντων ή δοκιμασιών. 
3. Η εντατικοποίηση που συμβαίνει όταν η σχέση γίνεται λιγότερο τυποποιημένη, με αυξημένη αυτοαποκάλυψη και σχετική δέσμευση. 
4. Η ενοποίηση κατά την οποία τα ζευγάρια αναπτύσσουν κοινή και δημόσια σχεσιακή ταυτότητα, εστιάζοντας στη σύνδεση μέσα στη σχέση τους παρά στους κοινωνικούς κανόνες. Αναφέρονται στον εαυτό τους ως «εμείς» και «εμάς» προκειμένου να υιοθετήσουν μία αλληλοεξαρτώμενη σχεσιακή ταυτότητα.
5. Η σύνδεση, όπου οι σύντροφοι πλέον διακηρύσσουν ανοιχτά τη σχέση τους.

Ποια χαρακτηριστικά προσδίδουν τα social media στις σημαντικές σχέσεις;

Τα social media επιτρέπουν στους ανθρώπους να επικοινωνούν χωρίς άμεση επαφή, με το Facebook και το Instagram να αποτελούν τα κύρια μέσα αλληλεπίδρασης. 

Οι άνθρωποι αισθάνονται μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, εξαιτίας της ανωνυμίας και της ελάχιστης απαιτούμενης προσπάθειας (π.χ. τα αιτήματα φιλίας είναι λιγότερο προσωπικά). 

Η αποδοχή της απόρριψης είναι ευκολότερη από την άμεση άρνηση και η γνωριμία μπορεί να συμβαίνει στο χρόνο που επιλέγει ο καθένας. 

Η πλειοψηφία προτιμά την έμμεση επικοινωνία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και αποφεύγει την πιο άμεση τηλεφωνική επικοινωνία. 

Αξιοσημείωτο είναι πως παλαιότερα υπήρχε η φράση «μου δίνεις το τηλέφωνό σου;» ενώ τώρα υπάρχει η φράση “πώς σε λένε στο Facebook;” ή “ποιο είναι το Instagram σου;”.

Εθισμός στα social media και προβληματική συμπεριφορά στις ρομαντικές σχέσεις

Από την άλλη όμως, το ενδεχόμενο εθισμού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να οδηγήσει σε άγχος, ζήλια, ζητήματα ελέγχου και άρνηση της ιδιωτικής ζωής. 

Αυτός ο εθισμός μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις σχέσεις, να μειώσει την ποιότητα και να αυξήσει τον κίνδυνο για ρομαντική αποδέσμευση. Η προσβασιμότητα στα προφίλ των άλλων στις πλατφόρμες των social media συμβάλλει επίσης στην προβληματική ψηφιακή συμπεριφορά στις σχέσεις. 

Ιδιαίτερα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι πιθανόν να προωθήσουν την ρομαντική ζήλια λόγω της δημόσιας πρόσβασης και της αυξημένης πιθανότητας αλληλεπίδρασης με προηγούμενους συντρόφους και δυνητικά μελλοντικούς. 

Ζήλια στα social media

Η ζήλια είναι πολυδιάστατη εμπειρία, που περιλαμβάνει γνωστικές (π.χ. σκέψεις ή ανησυχίες), συναισθηματικές (π.χ. φόβος, λύπη και θυμός) και συμπεριφορικές δραστηριότητες.

 Έτσι, η ζήλια μπορεί να προκαλέσει μη παραγωγικούς τρόπους αντιμετώπισης όπως είναι ένα παθητικό-επιθετικό στυλ επικοινωνίας, δηλαδή μία σκόπιμη απάντηση ή μια μονολεκτική απάντηση.

 Όμως για τη ζήλια δεν ευθύνονται μόνο τα social media καθώς έρευνες δείχνουν πως όσο μεγαλύτερη εμπιστοσύνη υπάρχει ανάμεσα στο ζευγάρι τόσο μειώνεται και η ζήλια. 

Άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση εμφανίζουν περισσότερες συμπεριφορές ζήλιας σε σχέση με άτομα που έχουν υψηλή αυτοεκτίμηση.

Ψηφιακή παρακολούθηση συντρόφου

Από ερευνητικά δεδομένα φάνηκε ακόμη ότι τα social media παρέχουν το έναυσμα για ζήλια και άγχος στη σχέση και προσφέρουν ευκαιρίες για παρακολούθηση. 

Για αυτές τις συμπεριφορές χρησιμοποιείται ο όρος ηλεκτρονική εισβολή (electronic intrusion), ο οποίος είναι ένας όρος ομπρέλα για όλες τις προβληματικές ψηφιακές συμπεριφορές που έχουν ως περιεχόμενό τους την παρακολούθηση άλλων μέσω των κοινωνικών δικτύων και του διαδικτύου γενικότερα. 

Τέτοιου είδους προβληματικές συμπεριφορές είναι:

• O έλεγχος των δραστηριοτήτων του συντρόφου
• H παρακολούθηση των κοινωνικών σχέσεών τους μέσω social media
• O υπερβολικά μεγάλος αριθμός μηνυμάτων που  κάνουν τον άλλον να νιώθει άβολα
• Πίεση για γρήγορη ανταπόκριση
• Ανταλλαγή κωδικών πρόσβασης σε πλατφόρμες

Αυτές οι συμπεριφορές αποσκοπούν στον έλεγχο και στη δύναμη πάνω στον άλλον. 

Ακόμη, είναι δυνατόν να προσδιοριστούν τέσσερις βασικές πτυχές των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που επιτρέπουν την τεχνολογική παρακολούθηση των διαπροσωπικών σχέσεων:

1. Ευκολία πρόσβασης
2. Πολυτροπικότητα των πληροφοριών
3. Καταγραφή και αποθήκευση του αναρτημένου υλικού
4. Απόσταση μεταξύ κατασκόπων και θυμάτων

Αυτά τα χαρακτηριστικά επιτρέπουν την παρακολούθηση των αλληλεπιδράσεων, επιτρέποντας στα άτομα να μην έχουν επίγνωση της παρακολούθησής τους και καθιστώντας δύσκολη την αναγνώρισή της. 

Οι σύντροφοι, συχνά δικαιολογούν τέτοιες συμπεριφορές παρουσιάζοντας τες ως ένδειξη αγάπης και φροντίδας ή ως ένα αίσθημα ανησυχίας για το σύντροφό το οποίο χρησιμοποιούν για να  νιώσουν ότι οι ίδιοι είναι καλά.

Οι θετικές πτυχές των social media στις ρομαντικές σχέσεις

Παρ´ όλα αυτά, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να έχουν θετικά αποτελέσματα για τους νέους, επιτρέποντάς τους να διατηρούν συναισθηματική εγγύτητα ακόμη και όταν δεν είναι μαζί. 

Η ανάρτηση περιεχομένου (posts) αναφορικά με τη σχέση και τα διαπροσωπικά μηνύματα μεταξύ των συντρόφων ενισχύουν την οικειότητα ενώ η έκφραση των συναισθημάτων καθίσταται λιγότερο αγχωτική και επίφοβη. 

Αυτή η προσέγγιση προσφέρει χαρά και ευχαρίστηση στα εμπλεκόμενα μέρη. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις σχέσεις εξ αποστάσεως, διατηρώντας ισχυρό τον μεταξύ τους δεσμό. 

Σε αυτήν την περίπτωση η επικοινωνία, η εικόνα του τι κάνει ο άλλος στα social media και η ζήλια θεωρούνται θετικές πτυχές  καθώς παρέχουν ευκαιρίες για ανάπτυξη και εξέλιξη. 

Η σκόπιμη αναζήτηση πληροφοριών ενισχύει το ενδιαφέρον και τη φροντίδα για τον σύντροφο, ιδίως κατά τη διάρκεια μακροχρόνιων απουσιών. Η έλλειψη φυσικής και κοινωνικής επαφής στις σχέσεις εξ αποστάσεως οδηγεί στην εναλλακτική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για σκοπούς διατήρησης και ανάπτυξης της σχέσης.

___

Φαίνεται λοιπόν ότι τόσο η διαδικτυακή όσο και διαπροσωπική επικοινωνία είναι αλληλένδετες και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν εξαλείφουν απαραίτητα τη δεύτερη. Το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα του χρόνου που περνούν τα ζευγάρια μαζί. Αυτό οδηγεί στο φαινόμενο «μόνοι μαζί» δηλαδή να είναι τα άτομα φυσικά και σωματικά μαζί αλλά να μην αλληλεπιδρούν ενεργά μεταξύ τους. Παρόλα αυτά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συνιστούν ένα τρόπο να δείξει το άτομο την αγάπη προς το σύντροφο του και να μεταβληθεί προς το καλύτερο η δυναμική της σχέσης τους.

‍

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Abbasi, I. S. (2019). Falling prey to online romantic alternatives: Evaluating social media alternative partners in committed versus dating relationships. Social Science Computer Review, 37(6), 723-733. doi.org/10.1177/0894439318793947

Bevan, J. L. (2017). Romantic jealousy experience and expression and social networking  sites. The impact of social media in modern romantic relationships, 165.

Billedo, C. J., Kerkhof, P., & Finkenauer, C. (2015). The use of social networking sites for relationship maintenance in long-distance and geographically close romantic  relationships. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 18(3), 152-157. doi.org/10.1089/cyber.2014.0469

Fox, J., Osborn, J. L., & Warber, K. M. (2014). Relational dialectics and social networking sites: The role of Facebook in romantic relationship escalation, maintenance, conflict, and dissolution. Computers in Human Behavior, 35, 527-534. doi.org/10.1016/j.chb.2014.02.031

Knapp, M. L. (1978). Social intercourse: From greeting to goodbye. Needham Heights, MA, USA: Allyn & Bacon. Knapp, M. L., & Vangelisti, A. L. (2009). Interpersonal communication and human relationships (6th ed.). Boston, MA, USA: Pearson Education

Reed, L. A., Tolman, R. M., Ward, L. M., & Safyer, P. (2016). Keeping tabs: Attachment anxiety and electronic intrusion in high school dating relationships. Computers in Human Behavior, 58, 259-268. https://doi.org/10.1016/j.chb.2015.12.019

Tokunaga, R. S. (2011). Social networking site or social surveillance site? Understanding the use of interpersonal electronic surveillance in romantic relationships. Computers in  human behavior, 27(2), 705-713. doi.org/10.1016/j.chb.2010.08.014

Van Ouytsel, J., Walrave, M., Ponnet, K., Willems, A. S., & Van Dam, M. (2019). Adolescents’ perceptions of digital media’s potential to elicit jealousy, conflict and monitoring behaviors within romantic relationships. CYBERPSYCHOLOGY JOURNAL OF PSYCHOSOCIAL RESEARCH ON CYBERSPACE, 13(3). Doi: 10.5817/cp2019-3-3