Ψυχικές διαταραχές μετά τον τοκετό
Οι επιλόχειες ψυχικές διαταραχές επηρεάζουν ένα μεγάλο ποσοστό των νέων μητέρων και είναι ωφέλιμο να τις κατανοήσουμε, να αναγνωρίσουμε τα σημάδια και να δώσουμε έμφαση στην κατάλληλη διαχείρισή τους.
Η γέννηση ενός παιδιού είναι μια μοναδική εμπειρία, γεμάτη χαρά αλλά και προκλήσεις. Για πολλές γυναίκες, οι πρώτοι μήνες μετά τον τοκετό μπορεί να συνοδεύονται από συναισθήματα που δεν περίμεναν, όπως έντονο άγχος, θλίψη, αμφιθυμία ή ανησυχία για το παρόν και το μέλλον.
Οι επιλόχειες ψυχικές διαταραχές επηρεάζουν ένα μεγάλο ποσοστό των νέων μητέρων και είναι ωφέλιμο να τις κατανοήσουμε, να αναγνωρίσουμε τα σημάδια και να δώσουμε έμφαση στην κατάλληλη διαχείρισή τους.
Ποιες είναι οι πιο κοινές ψυχικές διαταραχές που μπορεί να εμφανιστούν μετά τον τοκετό;
Επιλόχεια Θλίψη – Baby blues
H επιλόχεια θλίψη μπορεί να εμφανιστεί 3-5 ημέρες αμέσως μετά τον τοκετό. Πρόκειται για μια σχετικά ήπια και προσωρινή κατάσταση που μπορεί να επηρεάσει μέχρι και 8 στις 10 νέες μητέρες.
Συνήθως οι γυναίκες μπορεί να νιώσουν έντονη εξάντληση, να κλαίνε χωρίς προφανή λόγο, να έχουν εκνευρισμό και ευερεθιστότητα, έντονο άγχος και ανησυχία για το νέο τους ρόλο, δυσκολία στον ύπνο και μια γενικότερα «κακή» διάθεση.
Τα συμπτώματα αυτά δεν έχουν μεγάλη διάρκεια και εντός 2 εβδομάδων συνήθως αρχίζουν να υποχωρούν. Δεν πρόκειται για κάποια «ασθένεια», παρά για μια φυσιολογική αντίδραση η οποία δε πρέπει να μπερδεύεται με την επιλόχειο κατάθλιψη.
Δεν είθισται να χρήζει κάποιας ειδικής παρέμβασης και η υποστήριξη του περιβάλλοντος της νέας μητέρας είναι ιδιαιτέρως σημαντική για την πορεία και την καλύτερη διαχείριση αυτών των συναισθημάτων.
Επιλόχεια Κατάθλιψη – Postpartum Depression
H επιλόχειος κατάθλιψη είναι μια πιο σοβαρή ψυχική κατάσταση συγκριτικά με την -αναμενόμενη- θλίψη που ακολουθεί τον τοκετό. Η έναρξη της είναι συνήθως 6-8 εβδομάδες μετά τον τοκετό και επηρεάζει το 10-15% των γυναικών.
Η διάρκεια της μπορεί να είναι και μακρά, αν δεν αναγνωριστεί και φροντιστεί εγκαίρως, μέσω ψυχοθεραπείας ή σε κάποιες περιπτώσεις και φαρμακευτικής αγωγής.
Τα βασικά συμπτώματα σε αυτή την περίπτωση είναι η έντονη θλίψη, σοβαρή ανησυχία γύρω από τον μητρικό ρόλο ή την υγεία του βρέφους, η δυσκολία στη συγκέντρωση, η έλλειψη ενδιαφέροντος, το αίσθημα ότι δεν είναι «αρκετά καλή», διαταραχές στον ύπνο και στην διατροφή. Τα συμπτώματα αυτά επηρεάζουν σημαντικά την λειτουργικότητα και την σχέση της με το μωρό και το ευρύτερο περιβάλλον της.
Επιλόχεια Ψύχωση – Postpartum Psychosis
Η επιλόχεια ψύχωση είναι μια σαφώς πιο σπάνια ψυχική διαταραχή, που χαρακτηρίζεται ως αρκετά σοβαρή. Επηρεάζει 1-2 στις 1.000 γεννήσεις και μπορεί να εμφανιστεί αιφνιδίως λίγο διάστημα μετά τον τοκετό.
Τα συμπτώματα εδώ αφορούν ψευδαισθήσεις και παραληρητικές ιδέες για το βρέφος, έντονη σύγχυση της μητέρας, απότομες εναλλαγές της διάθεσής της, διαταραχή στη μνήμη της, αυπνία κλπ. Στην περίπτωση της επιλόχειας ψύχωσης είναι πολύ σημαντικό η μητέρα να λάβει άμεση ιατρική και ψυχολογική βοήθεια, καθώς τίθενται ζητήματα ασφάλειας της ίδιας αλλά και του βρέφους.
Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου εμφάνισης κάποιας επιλόχειας διαταραχής;
Το αν μια γυναίκα θα εμφανίσει κάποια ψυχική διαταραχή μετά τον τοκετό έχει να κάνει με τον συνδυασμό βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων.
Πιο συγκεκριμένα, μερικοί καθοριστικοί παράγοντες είναι οι παρακάτω:
- Οι ορμονικές αλλαγές, στο πλαίσιο της εγκυμοσύνης και του τοκετού
- Το ιστορικό της νέας μητέρας, αν για παράδειγμα έχει κάποια διάγνωση ή ιστορικό επιλόχειας κατάθλιψης σε προηγούμενη γέννα
- Στρεσογόνοι παράγοντες που μπορεί να προέκυψαν κατά την εγκυμοσύνη ή τον τοκετό, αναφορικά με την ίδια ή το βρέφος
- Τραυματικές εμπειρίες ή επιπλοκές σχετικά με την εγκυμοσύνη και τον τοκετό
- Το ελλιπές υποστηρικτικό δίκτυο, όπως και στην εγκυμοσύνη, έτσι και μετά τον τοκετό, παίζει πολύ κρίσιμο ρόλο για την ψυχική υγεία της νέας μητέρας
Τρόποι αντιμετώπισης
Η ύπαρξη κάποιας επιλόχειας ψυχικής διαταραχής, η οποία διαρκεί καιρό και με έντονα συμπτώματα είναι μια κατάσταση που χρήζει άμεσης φροντίδας, διότι πέραν της ψυχικής επιβάρυνσης της μητέρας, μπορεί να έχει συνέπειες και στο βρέφος και την μεταξύ τους σχέση.
Οι ψυχικές διαταραχές μετά τον τοκετό αντιμετωπίζονται, αναλόγως πάντα του τύπου και της έντασης των συμπτωμάτων. Η ψυχοθεραπεία, ατομική ή ομαδική και η φαρμακευτική αγωγή όταν χρειάζεται, μπορούν να προσφέρουν ανακούφιση και βελτίωση των συμπτωμάτων.
Πέραν αυτών, η νέα μητέρα χρειάζεται να έχει το χρόνο και τον χώρο να προσαρμοστεί σε όλες τις αλλαγές και προκλήσεις που συνοδεύουν τον ερχομό του νέου μέλους. Χρόνος για φροντίδα του εαυτού, ξεκούραση, ύπνο, θρεπτική διατροφή, περπάτημα, διατήρηση δραστηριοτήτων που προσφέρουν χαλάρωση είναι μερικές ιδέες που μπορεί να λειτουργήσουν ανακουφιστικά, στο βαθμό και με τον τρόπο που μπορεί να πραγματοποιηθούν στην νέα καθημερινότητα που έχει να διαχειριστεί.
Φυσικά, ας μην ξεχνάμε και τον σπουδαίο ρόλο του συντρόφου, φίλων, και οικογένειας τόσο στην υποστήριξη της γυναίκας, όσο και στην παρατήρηση αλλαγών στην συναισθηματική της κατάσταση και στην ενθάρρυνση της για αναζήτηση υποστήριξης, όταν χρειάζεται.
----
Βιβλιογραφία:
Dennis CL, Dowswell T. Psychosocial and psychological interventions for preventing postpartum depression. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Feb 28;(2):CD001134. doi: 10.1002/14651858.CD001134.
Gastaldon C, Solmi M, Correll CU, Barbui C, Schoretsanitis G. Risk factors of postpartum depression and depressive symptoms: umbrella review of current evidence from systematic reviews and meta-analyses of observational studies. Br J Psychiatry. 2022 Oct;221(4):591-602. doi: 10.1192/bjp.2021.222.
Liu X, Wang S, Wang G. Prevalence and Risk Factors of Postpartum Depression in Women: A Systematic Review and Meta-analysis. J Clin Nurs. 2022 Oct;31(19-20):2665-2677. doi: 10.1111/jocn.16121.
Zacher Kjeldsen MM, Bricca A, Liu X, Frokjaer VG, Madsen KB, Munk-Olsen T. Family History of Psychiatric Disorders as a Risk Factor for Maternal Postpartum Depression: A Systematic Review and Meta-analysis. JAMA Psychiatry. 2022 Oct 1;79(10):1004-1013. doi: 10.1001/jamapsychiatry.2022.2400.
