Phubbing: Όταν η Ψηφιακή Προσήλωση Επισκιάζει τις Πρόσωπο με Πρόσωπο Συναντήσεις

Τι είναι το φαινόμενο του Phubbing

Με την ολοένα και μεγαλύτερη εξάπλωση της τεχνολογίας, έχει δοθεί στο μισό πληθυσμό του πλανήτη το προνόμιο της διαδικτυακής πρόσβασης, μέσα από τη χρήση των smartphones.

Η παραπάνω εξέλιξη έχει μειώσει την απόσταση και την απομόνωση διαμορφώνοντας ένα κοινό τόπο, ένα εικονικό «χωριό» για την παγκόσμια κοινότητα. 

Ωστόσο, τα οφέλη που προέκυψαν, συνοδεύονται και από αρνητικές συνέπειες όπως η υπέρμετρη ή ακατάλληλη χρήση του κινητού τηλεφώνου κατά τις δια ζώσεις κοινωνικές επαφές. 

Η συγκεκριμένη συμπεριφορά έχει ταυτιστεί με το φαινόμενο του Phubbing , τη σύντμηση των λέξεων Phone και Snubbing, που αφορά τη συνήθεια να αγνοεί κανείς τον συνομιλητή του επικεντρώνοντας την προσοχή του στη χρήση του κινητού του τηλεφώνου.

Με άλλα λόγια, όσοι παρουσιάζουν αυτόν τον τύπο εθισμού, προτιμούν να περνούν τον χρόνο τους και να αφιερώνουν τη προσοχή τους στον εικονικό κόσμο ακόμα και κατά τη διάρκεια δια ζώσης κοινωνικών περιστάσεων.

Εξαιτίας των παραπάνω, παρατηρείται και ο αντίκτυπος του φαινομένου στις κοινωνικές δεξιότητες και τη γενικότερη κοινωνική ανάπτυξη των ατόμων με την τάση να επιδίδονται σε Phubbing. 

Οι συνέπειες του phubbing έχουν διερευνηθεί αναφορικά με το κατα πόσο επιδεινώνουν τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων που πραγματοποιούν ή δέχονται τη συγκεκριμένη συμπεριφορά, καθώς η στάση αυτή μπορεί να ερμηνευτεί ως ασέβεια ή ακόμη και ως ένδειξη απουσίας ενδιαφέροντος για διαπροσωπική επαφή.

Κανονικοποίηση του Φαινομένου & Συναισθηματικές Επιπτώσεις

Πράγματι αυτή η συμπεριφορά φαίνεται να λαμβάνει συχνά χώρα στις αλληλεπιδράσεις όλων μας, καθιστώντας το Phubbing καθημερινή πρακτική. 

Πρόσφατες μελέτες έχουν επιχειρήσει να διερευνήσουν αν στις δια ζώσης αλληλεπιδράσεις οι αποδέκτες του Phubbing θεωρούσαν φυσιολογικό το να απασχολείται ο συνομιλητής τους με το κινητό του και αν θα προέβαιναν και οι ίδιοι σε τέτοιου είδους συμπεριφορά, χωρίς να νιώθουν άβολα ή χωρίς να φοβούνται ότι τους ασκηθεί κριτική για αυτή την επιλογή.

Ακόμα και αν πλέον θεωρείται από την πλειονότητα των ανθρώπων μια κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά να απασχολείται κάποιος με το κινητό του είτε σε ένα καφέ με φίλους, είτε σε ένα πρώτο ραντεβού ή και σε ένα επαγγελματικό meeting, οι συνέπειες στις διαπροσωπικές σχέσεις παραμένουν το ίδιο σημαντικές και άξιες διερεύνησης. 

Λαμβάνοντας υπόψη, ότι οι δυνατότητες των νέων τεχνολογιών καθιστούν πλέον διακριτά τα όρια μεταξύ δια ζώσης και ψηφιακής αλληλεπίδρασης, υποστηρίζεται ότι οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης  για να ικανοποιήσουν ορισμένες ψυχολογικές ανάγκες τους όπως για παράδειγμα η ανάγκη για προσοχή ή για δημοσιότητα. 

Μάλιστα φαίνεται πως για ορισμένους χρήστες η επικρότηση κάποιας διαδικτυακής δημοσίευσης τους, με την απόκτηση πολλών αντιδράσεων «like», μπορεί να έχει παρόμοια αποτελέσματα σε σχέση με την εγκεφαλική λειτουργία και τα επίπεδα ντοπαμίνης όπως εκείνα που θα προεκύπταν μέσα από μία προσωπική δια ζώσης επαφή με μία αγκαλιά ή ένα χαμόγελο. 

Σύμφωνα με όλα τα παραπάνω, στην περίπτωση του Phubbing τα άτομα που έχουν αρχικά βρεθεί αποδέκτες της συμπεριφοράς βιώνουν ένα αίσθημα αποκλεισμού, και παράλληλα αναδύεται η επιθυμία της σύνδεσης που αφορά την ουσιαστική διαπροσωπική επαφή και την ανάγκη του ανήκειν. 

Επόμενο είναι λοιπόν, να στρέφουν και οι ίδιοι την προσοχή τους στο κινητό τους και τα δικά τους μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε μια προσπάθεια διαχείρισης και ικανοποίησης των προβλημάτων και αναγκών, που αναφέρθηκαν προηγουμένως, διατηρώντας τον φαύλο κύκλο της απουσίας «ζωντανής» επικοινωνίας.

Ποιά Είδη Σχέσεων Αφορά το Phubbing;

Όπως έχει ήδη αναφερθεί λοιπόν, το φαινόμενο του phubbing μπορεί να εμφανιστεί σε πολλές διαφορετικές συνθήκες και να αφορά μεταξύ άλλων, τις αλληλεπιδράσεις ερωτικών συντρόφων, φίλων, εργαζομένων αλλά και γονέων και παιδιών.

Σε επίπεδο συντροφικών σχέσεων για παράδειγμα, το Phubbing μπορεί να προκαλέσει αίσθημα παραμέλησης και ανασφάλειας στον σύντροφο που δέχεται αυτή τη συμπεριφορά. 

Αυτό με τη σειρά του μπορεί να οδηγήσει σε εντάσεις και διαφωνίες, υποβαθμίζοντας την ποιότητα της σχέσης. 

Στη συγκεκριμένη περίπτωση φαίνεται πως η ανάγκη για διαρκή σύνδεση με τον ψηφιακό κόσμο ή η αναζήτηση αυτοεκτίμησης και επιβεβαίωσης μέσω των κοινωνικών δικτύων μπορεί να πυροδοτήσει αυτή τη συμπεριφορά. 

Αντίστοιχα, στις φιλικές συναντήσεις, το Phubbing μπορεί να εκληφθεί ως έλλειψη ενδιαφέροντος ή απομάκρυνση, εμποδίζοντας τη βαθιά και ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ φίλων. 

Ακόμη και στον εργασιακό χώρο, το Phubbing μπορεί να επηρεάσει την αποδοτικότητα και τις σχέσεις μεταξύ συναδέλφων, δημιουργώντας ένα περιβάλλον όπου η αποσπασμένη προσοχή και η απόσταση είναι συνηθισμένες.

Η Περίπτωση του Γονικού Phubbing

Αξίζει στο σημείο αυτό να γίνει εστίαση στην εμφάνιση του Phubbing σε ένα ιδιαίτερο σχεσιακό πλαίσιο που αφορά τους γονείς και τα παιδιά, το λεγομενο γονικό phubbing. 

Με τον όρο γονικό phubbing αναφερόμαστε στην κατάσταση κατά την οποία οι γονείς χρησιμοποιούν το κινητό τους τηλέφωνο ή αποσπώνται εξαιτίας του, κατά τη διάρκεια των αλληλεπιδράσεων με τα παιδιά τους. 

Σύμφωνα με μία πρόσφατη έρευνα, μητέρες αναφέρουν σε ποσοστό 53% παρεμβολές της τεχνολογίας στο χρόνο που αφιερώνουν για δραστηριότητες με τα παιδιά τους. 

Χρειάζεται να διερευνηθεί κατά πόσο αυτές οι παρεμβολές που εμφανίζονται κατά την επίδοση των γονέων σε συμπεριφορά phubbing, μπορεί να επηρεάσουν τη συναισθηματική ανάπτυξη των ανηλίκων αλλά και να οδηγήσουν στην εκδήλωση προβληματικών συμπεριφορών, όπως ο εθισμός τους στη χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης. 

Πράγματι, όταν η συμπεριφορά phubbing λαμβάνει χώρα στο οικογενειακό πλαίσιο, οι έφηβοι γίνονται μάρτυρες μια κακής συνήθειας των γονέων τους. 

Λαμβάνοντας υπόψη το ότι συγκεκριμένες συμπεριφορές μπορούν να διδαχτούν ή να ενισχυθούν μέσα από την παρατήρηση και τη μίμηση συμπεριφοράς άλλων, οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα επηρεάζοντας τη προβληματική χρήση του κινητού των παιδιών τους. 

Όταν δηλαδή ένας γονέας φαίνεται να είναι μόνιμα απορροφημένος στο κινητό του τηλέφωνο μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα για τους εφήβους, οδηγώντας τους στην εκδήλωση έντονου ενδιαφέροντος για την ενασχόληση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. 

Νέος Τύπος Εθισμού ή Ευκαιρία για Καθρέπτισμα των Σύγχρονων Σχέσεων;

Το φαινόμενο του Phubbing αποτελεί πια μέρος της καθημερινότητάς μας, όπου η ψηφιακή προσήλωση επισκιάζει συχνά τις πρόσωπο με πρόσωπο συναντήσεις. 

Η κανονικοποίηση αυτής της συμπεριφοράς, ακόμη και σε φαινομενικά ακατάλληλες κοινωνικές συνθήκες, αναδεικνύει την αλλαγή στις διαπροσωπικές μας σχέσεις και την ανάγκη μας για ψηφιακή επιβεβαίωση και σύνδεση.

 Έχει αποδειχθεί ότι αυτή η συμπεριφορά δεν είναι μονάχα προνόμιο των νεότερων γενεών, αλλά είναι κάτι που εμφανίζεται σε όλα τα ηλικιακά επίπεδα και σε διάφορες μορφές σχέσεων, από ερωτικές, φιλικές ως και γονεϊκές.

Μέσα από την ανάλυση του φαινομένου, γίνεται φανερό ότι δεν πρέπει να επικεντρωνόμαστε μόνο στην παθολογικοποίηση της συμπεριφοράς, αλλά να την αντιμετωπίζουμε ως ευκαιρία για αναστοχασμό και αυτοεξέλιξη. 

Η κατανόηση των ψυχολογικών και κοινωνικών δυναμικών που οδηγούν στο Phubbing μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα τόσο τις δικές μας συμπεριφορές όσο και εκείνες των άλλων.

Η επίδραση του Phubbing στις διαπροσωπικές σχέσεις, ιδιαίτερα στη σχέση γονέων και παιδιών, είναι ένα σημαντικό θέμα που απαιτεί προσοχή. 

Αντί να επικρίνουμε απλά τις νεότερες γενιές για την απορρόφησή τους στα κινητά, θα πρέπει να κατανοήσουμε το πλαίσιο στο οποίο αυτές οι συμπεριφορές διαμορφώνονται και ενισχύονται. 

Τελικά, το Phubbing δεν είναι μόνο ένα ζήτημα τεχνολογίας, αλλά ένας καθρέφτης της σύγχρονης κοινωνικής δυναμικής. Η αναγνώριση και η αντιμετώπισή του, μπορεί να μας βοηθήσει να οικοδομήσουμε πιο ισχυρές και συνειδητοποιημένες διαπροσωπικές σχέσεις, αναδεικνύοντας την αξία της πραγματικής επαφής και σύνδεσης.

Βιβλιογραφία

Bandura, A. (1971). Social learning theory. New York: General Learning Press.

Chotpitayasunondh, V., & Douglas, K. M. (2016). How “phubbing” becomes the norm: The antecedents and consequences of snubbing via smartphone. Computers in Human Behavior, 63, 9–18. https://doi:10.1016/j.chb.2016.05.018

Chotpitayasunondh, V., & Douglas, K. M. (2018). The effects of “phubbing” on social interaction. Journal of Applied Social Psychology , 48(6), 304–316. https://doi:10.1111/jasp.12506

Dong, W., Li, S., & Wang, X. (2022). Parental phubbing and chinese adolescents’ SNSs addiction: loneliness as a mediator and self-esteem as a moderator. Current Psychology, 1-13. doi:10.1007/s12144-022-04066-y

Hefner, D., Knop, K., Schmitt, S., Vorderer, P., (2019). Rules? Role model? Relationship? The impact of parents on their children’s problematic phone involvement. Media Psychology, 22(1), 82-108.

McDaniel, B. T., & Coyne, S. M. (2016). Technology interference in the parenting of young children: implications for mothers’ perceptions of coparenting. The Social Science Journal, 53(4), 435–443.

Roberts, J. A., & David, M. E. (2016). My life has become a major distraction from my cell phone: Partner phubbing and relationship satisfaction among romantic partners. Computers in Human Behavior, 54, 134–141. https://doi:10.1016/j.chb.2015.07.058

Yam, F. C., & Kumcağız, H. (2020). Adaptation of general phubbing scale to Turkish culture and investigation of phubbing levels of university students in terms of various variables. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 7(1), 48-60. https://doi.org/10.5152/addicta.2020.19061.